Thư viện Nguồn Tin KH&CN Tài nguyên là trí thức
Bài viết liên quan
Chủ nhiệm nhiệm vụ: Ts. Nguyễn Văn Quyết
Và các cộng sự
Cơ quan thực hiện: Trường đại học Đồng Nai
Mục tiêu của nhiệm vụ:
Mục đích của đề tài là đánh giá hiện trạng đời sống văn hóa nông thôn hiện nay trong quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa tỉnh Đồng Nai. Trên cơ sở đó, đề tài giúp cho chính quyền địa phương các giải pháp và chính sách xây dựng đời sống văn hóa ở nông thôn, một số mô hình xây dựng đời sống văn hóa ở cơ sở cho các cộng đồng nông thôn; giúp cho các cộng đồng dân cư nông thôn ở Đồng Nai bảo tồn và phát huy những giá trị văn hóa truyền thống, đồng thời giao lưu, tiếp thu những văn hóa tiến bộ, phù hợp cũng như phòng chống những văn hóa xấu, ảnh hưởng sự phát triển trong quá trình giao lưu; góp phần tích cực vào việc triển khai hiệu quả Đề án của Thủ tướng Chính phủ về Phát triển văn hóa nông thôn đến 2015, định hướng đến năm 2020, vào quá trình xây dựng nông thôn mới trong quá trình CNH, HĐH ở Đồng Nai.
+ Các mục tiêu cụ thể
– Khảo sát hiện trạng đời sống văn hóa hiện nay của cộng đồng nông thôn Đồng Nai.Cụ thể đề tài khảo sát 3 loại hình: cộng đồng dân cư nông thôn đồng bằng, cộng đồng dân cư nông thôn phát triển các khu công nghiệp và đô thị, cộng đồng dân cư nông thôn vùng sâu vùng xa.
– Khảo sát hoạt động và giá trị tích cực của những cơ sở văn hóa truyền thống (đình, chùa, nhà thờ,..), thống kê tổ chức, hoạt động các thiết chế văn hóa mới (trung tâm văn hóa, nhà văn hóa, thư viện, sân vận động thể thao..).
– Đánh giá thực trạng các tổ chức, hoạt động văn hóa hiện có trong tỉnh Đồng Nai và đề xuất các định hướng, cơ chế chính sách nhằm tăng cường năng lực quản lý nhà nước, tổ chức đời sống văn hóa cho chính quyền cơ sở, các cộng đồng nông thôn trong tỉnh, trong bối cảnh tỉnh Đồng Nai phấn đấu cơ bản trở thành tỉnh công nghiệp theo hướng hiện đại.
– Xây dựng và đề xuất chế độ chính sách, các mô hình tổ chức, hoạt động phù hợp với tình hình phát triển đời sống văn hóa ở nông thôn hiện nay.
Kết quả nghiên cứu:
- Căn cứ lý luận khoa học xây dựng đời sống văn hóa nông thôn tỉnh Đồng Nai trong quá trình CNH, HĐH
Đời sống văn hóa bao gồm toàn bộ những hoạt động sinh hoạt vật chất và tinh thần của con người trong sự tương tác với môi trường tự nhiên, xã hội, được thể hiện trên nhiều khía cạnh, như: đời sống tín ngưỡng, tôn giáo; lễ hội, nghệ thuật, nếp sống, hoạt động văn – thể – mỹ… Theo quy luật phát triển, đời sống văn hóa của mỗi cộng đồng không ngừng vận động, biến đổi, cùng với những biến đổi về mặt kinh tế, xã hội. Trên nhiều khía cạnh thực tế, chất lượng và sự đa dạng trong các loại hình tổ chức hoạt động đời sống văn hóa phản ánh về mức độ phát triển của mỗi cộng đồng.
Hiện nay, Việt Nam nói chung, Đồng Nai nói riêng, các cộng đồng nông thôn vẫn đang chiếm một lượng lớn trong sự đối chiếu với cộng đồng đô thị. Thậm chí, những xã hội đô thị cũng vẫn bị ảnh hưởng và mang màu sắc của xã hội nông thôn. Trên thực tế, nhiệm vụ xây dựng, phát triển đời sống văn hóa nông thôn có vai trò quan trọng cho định hướng phát triển bền vững của tỉnh và cả nước. Tuy nhiên, dưới tốc độ phát triển nhanh, mạnh của quá trình CNH, HĐH đã tạo một sự chênh khá lớn giữa các khu vực, giữa các cộng đồng trong tỉnh, đặc biệt giữa khu vực nông thôn và khu vực đô thị. Dưới sức ép về kinh tế, cùng với sự thay đổi cấu trúc cộng đồng dân cư dẫn tới những tương tác văn hóa giữa văn hóa nông thôn – đô thị diễn ra ngày một quyết liệt. Và trên thực tế, những giá trị văn hóa truyền thống của khu vực nông thôn đang chịu sự “nép vế” hơn với khu vực đô thị. Điều này, thể hiện rõ nhất trong thực hành văn hóa của giới trẻ. Ngoài ra, những nét văn hóa mới mang tính “ngoại lai” cũng xuất hiện nhiều và tác động trực tiếp vào đời sống văn hóa của mỗi cộng đồng. Điều này đặt ra những nhiệm vụ cần thiết đối với các cơ quan quản lý văn hóa cơ sở trong việc đánh giá thực trạng và xây dựng, phát triển đời sống văn hóa tại các cộng đồng nông thôn. Trên cơ sở đó, chính quyền phối hợp với các tổ chức, thành viên trong cộng đồng đưa ra những định hướng, hướng dẫn cộng đồng bảo lưu, gìn giữ, vận hành tốt nhất những nét đẹp, phong tục hay của văn hóa truyền thống cũng như chọn lọc, những yếu tố văn hóa mời nhằm phù hợp với đặc điểm phát triển của mỗi cộng đồng.
Hình 1. Các yếu tố hình thành nên đời sống văn hóa nông thôn
- Thực trạng đời sống văn hóa nông thôn tỉnh Đồng Nai
Quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế Đồng Nai xét cho cùng là sự phát triển nhanh của ngành công nghiệp trên địa bàn theo hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa; từ đó thúc đẩy các ngành kinh tế và các lĩnh vực khác phát triển như: kết cấu hạ tầng, khoa học công nghệ, giáo dục đào tạo, văn hóa xã hội, an ninh quốc phòng.
Trong bối cảnh đó, cộng với lịch sử phát triển đô thị không dài và có tính chất không điển hình nên người dân đô thị không thể chỉ dựa vào đô thị để duy trì cuộc sống mà phải dựa thêm vào nông thôn với nền sản xuất nông nghiệp truyền thống. Sự liên hệ chặt chẽ với nông thôn trở thành một đặc điểm nổi bật, làng trong phố phường với các thiết chế văn hoá truyền thống, nếp sống làng xã… vẫn còn là một bộ phận hiện hữu của đô thị tỉnh Đồng Nai nói riêng và cả nước nói chung. Từ đó có thể thấy rằng các làng xã ở tỉnh Đồng Nai hiện nay nằm trong trong xu hướng chúng là: chất lượng đô thị hóa thấp với một loạt các vấn đề quá tải về cơ sở hạ tầng, nước sạch, vệ sinh môi trường; luồng di dân ào ạt từ các nơi khác tập trung về, với tất cả những thuận lợi và khó khăn của nó, đặt cho các cộng đồng dân cư tại đây có những vấn đề bất cập trong tiến trình phát triển.
Hình 2. Bản đồ hành chính tỉnh Đồng Nai
Như vậy, thông qua một vài nét phác thảo về thay đổi diện mạo vật chất, thu nhập và những thiết chế đáp ứng nhu cầu hưởng thụ văn hóa, có thể thấy đời sống văn hóa vật chất của các cộng đồng nông thôn Đồng Nai trong quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế sang công nghiệp – dịch vụ cũng đã có những biến đổi. Đối với đời sống văn hóa tinh thần tại các cộng đồng nông thôn Đồng Nai chuyển dịch sang kinh tế công nghiệp dịch vụ, có thể thấy các loại hình sinh hoạt văn hóa truyền thống/dân gian đã và đang được bảo lưu trong đời sống cộng đồng. Khi xuất hiện những thành phần cư dân mới, sự biến đổi của các hoạt động văn hóa là có; thể hiện sự cộng cư bởi các quan hệ kinh tế – xã hội và nhờ đó, các hoạt động văn hóa tinh thần được ảnh hưởng qua lại. Song đó mới chỉ là tác động bề ngoài (giản tiện, gộp các hoạt động), hạt nhân là các nghi lễ, về cơ bản, vẫn được lưu giữ, với ý nghĩa tinh thần là cố kết cộng đồng, thể hiện sức mạnh và bản sắc (trong các sinh hoạt văn hóa cộng đồng); bảo lưu giá trị gia đình và dòng họ, biết ơn tổ tiên, sự kính trọng người cao tuổi (trong các sinh hoạt văn hóa ở gia đình); xuất hiện các động thái tiêu dùng văn hóa mới (ở bình diện cá nhân).
Như vậy, trong quá trình xây dựng nông thôn mới, nhiều vùng nông thôn của Đồng Nai đã đạt được những tiến bộ nhất định trong việc nâng cao đời sống vật chất, tinh thần của người dân. Là tỉnh dẫn đầu cả nước trong xây dựng nông thôn mới, người dân tại các cộng đồng nông thôn tỉnh Đồng Nai đã có cuộc sống ngày càng ổn định hơn, nhiều nét văn hóa truyền thống tốt đẹp được giữ gìn bên cạnh việc loại bỏ, sàng lọc những thực hành văn hóa không phù hợp, phản khoa học và phản tiến bộ.
- Định hướng và giải pháp xây dựng đời sống văn hóa thôn tỉnh Đồng Nai giai đoạn 2014-2020, tầm nhìn đến 2030
Trong quá trình xây dựng nông thôn hiện nay, việc xây dựng các thiết chế văn hóa mới ở cơ sở là không thể thiếu được. Hệ thống thiết chế văn hóa ở nông thôn có ý nghĩa thúc đẩy sự nghiệp công nghiệp hóa – hiện đại hóa đất nước, nhất là trong việc xây dựng nông thôn mới.
Hình 3. Đồng Nai thường xuyên tổ chức các hoạt động văn hóa, thể thao góp phần nâng cao đời sống tinh thần trong cộng đồng dân cư. Trong ảnh: Người dân ở TP.Long Khánh tham gia trò chơi dân gian. Ảnh: L.Na (nguồn: Báo Đồng Nai)
Các định hướng và giải pháp xây dựng đời sống văn hóa nông thôn tỉnh Đồng Nai đã đạt được nhiều kết quả tích cực trong thời gian vừa qua. Trong thời gian phát triển đến năm 2020, để tiếp tục phát triển trên các nền tảng lý luận và thực tiễn đường lối đẩy mạnh phát triển kinh tế theo hướng CNH, HĐH song song với phát triển nông thôn mới; phát triển nền văn hóa, con người Việt Nam chung trong cả nước và tỉnh Đồng Nai cần xây dựng kế hoạch cụ thể để liên kết tốt, hiệu quả giữa các ngành, đoàn thể, địa phương với doanh nghiệp đầu tư xây dựng các cơ sở và tổ chức hoạt động xây dựng đời sống văn hóa cộng đồng đạt hiệu quả hơn nữa.
Các giải pháp phát triển đời sống văn hóa nông thôn mới tỉnh Đồng Nai bao gồm các giải pháp về cơ chế chính sách, nâng cao năng lực quản lý và tự quản của người dân, xây dựng thiết chế văn hóa, tổ chức các hoạt động văn hóa văn nghệ tại chỗ, đưa văn hóa phát triển tại cộng đồng địa phương và người dân nhập cư. Đây là các giải pháp đồng bộ và mang tính liên kết với nhau, tạo động lực chung cho phát triển văn hóa nông thôn trong quá trình xây dựng nền kinh tế thị trường hiện nay.
