Thư viện Nguồn Tin KH&CN Tài nguyên là trí thức
Bài viết liên quan
Các nhà khoa học tại Đại học Pennsylvania và Đại học Syracuse – Hoa Kỳ vừa phát hiện ra octadecaneuropeptide (ODN), một peptide có nguồn gốc từ não sau, có khả năng ức chế cảm giác đói và điều hòa đường huyết mà không gây buồn nôn hay nôn. Kết quả cho thấy, một trục truyền tín hiệu từ tế bào thần kinh đệm đến nơ-ron tế bào thần kinh đệm trong phức hợp dây thần kinh phế vị, mở ra hướng đi tiềm năng trong điều trị béo phì và tiểu đường tuýp 2.
Các tế bào thần kinh đệm trong thân não sản xuất ra peptide ODN, cụ thể là tại phức hợp dây thần kinh phế vị, vốn là trung tâm cảm nhận năng lượng trung ương. Trong nghiên cứu mới công bố trên tạp chí Science Translational Medicine, các nhà nghiên cứu cho thấy rằng kích hoạt trực tiếp hệ thống tín hiệu octadecaneuropeptide trong não chuột làm giảm ăn, giảm cân, cải thiện dung nạp glucose và tăng độ nhạy insulin ở động vật béo phì.
Khác với các liệu pháp hiện có nhắm vào thụ thể GLP-1; vốn dễ gây tác dụng phụ như buồn nôn hoặc nôn, octadecaneuropeptide không kích hoạt các hành vi liên quan đến buồn nôn ngay cả ở các loài có khả năng nôn như chuột chù xạ hương.
Trong điều kiện béo phì hoặc tiểu đường, cơ thể thường “mặc định” các ngưỡng cân nặng và đường huyết cao là bình thường, khiến cho việc điều trị trở nên khó khăn do các phản ứng bù trừ; như tăng cảm giác đói hay giảm tiêu hao năng lượng, xuất hiện sau khi giảm cân. Việc sản sinh glucose từ gan vẫn tiếp tục ngay cả khi đường huyết đã cao.
Các vùng não như vùng dưới đồi và phức hợp dây thần kinh phế vị đóng vai trò quan trọng trong việc cảm nhận và xử lý tín hiệu dinh dưỡng từ máu và đường tiêu hóa. Trong điều kiện khỏe mạnh, hệ thống này giúp cơ thể linh hoạt trong việc ăn uống và điều hòa đường huyết. Nhưng ở người béo phì và tiểu đường, chức năng này bị lệch lạc, khiến cơ thể ưu tiên duy trì trạng thái dư thừa năng lượng.
Mặc dù phần lớn nghiên cứu trước đây tập trung vào các tế bào thần kinh; tế bào thần kinh đệm như astrocytes và tanycytes đã được xác định là đóng vai trò trung tâm trong cảm nhận dinh dưỡng và điều hòa năng lượng. Tế bào astrocytes phản ứng với trình trạng thiếu glucose và làm ức chế việc thèm ăn, điều hòa đường huyết, đặc biệt là ở não sau. Tanycytes cảm nhận glucose, axit amin và lipid, đồng thời điều hòa sự tiếp cận hormone đến não, bao gồm insulin và các chất chủ vận thụ thể GLP-1. Cả hai loại tế bào này đều sản sinh ODN; một peptide bắt nguồn từ protein liên kết diazepam (DBI), đặc biệt ở gần các não thất. Trước đây, người ta biết ODN được tăng tiết ở vùng dưới đồi sau ăn hoặc khi glucose tăng, nhưng vai trò tại phức hợp dây thần kinh phế vị vẫn chưa được làm rõ.
Trong nghiên cứu mới, các nhà khoa học tiêm trực tiếp octadecaneuropeptide hoặc dẫn xuất tổng hợp của nó là tridecaneuropeptide (TDN) vào não thất để đánh giá ảnh hưởng đến hành vi ăn uống, điều hòa đường huyết và đáp ứng nội tiết. Kết quả cho thấy octadecaneuropeptide làm giảm ăn ở cả chuột ăn thức ăn bình thường và chế độ ăn nhiều chất béo, với tác động rõ rệt hơn ở chuột béo phì. Ngoài ra, ODN cải thiện đáng kể khả năng xử lý glucose và độ nhạy insulin mà không làm tăng tiết insulin.
Khi đối mặt với tình trạng thiếu đường (do tiêm 5-thio-D-glucose hoặc insulin), chuột được xử lý octadecaneuropeptide giảm cảm giác thèm ăn, hạn chế tăng đường huyết và giảm nồng độ glucagon, axit béo tự do; tất cả mà không ảnh hưởng đến hormone căng thẳng corticosterone.
Biểu hiện mRNA tridecaneuropeptide trong phức hợp dây thần kinh phế vị tăng lên sau ăn lại và sau khi dùng GLP-1RA, cho thấy mối liên hệ giữa hệ thống octadecaneuropeptide và cảm biến năng lượng trung ương. Việc phong tỏa thụ thể octadecaneuropeptide bằng kháng thể làm suy yếu tác dụng ức chế thèm ăn của GLP-1RA, nhưng không ảnh hưởng đến các hành vi liên quan đến buồn nôn, cho thấy ODN đóng vai trò chính trong giảm cảm giác đói mà không gây khó chịu tiêu hóa.
Ngoài ra, khi tiêm tridecaneuropeptide ngoại vi hàng ngày cho chuột béo phì, chúng giảm cân 4,7% sau 9 ngày, kèm theo tăng tốc độ xử lý glucose và giảm sản xuất glucose ở gan mà không ảnh hưởng đến nhịp tim, nhiệt độ cơ thể hay vận động.
Các tác giả kết luận rằng octadecaneuropeptide là một tín hiệu xuất phát từ tế bào thần kinh đệm tại phức hợp dây thần kinh phế vị, có thể điều hòa ăn uống, đường huyết và nồng độ glucagon một cách an toàn và hiệu quả. Với hồ sơ an toàn cao và không gây buồn nôn, hệ thống thụ thể octadecaneuropeptide có thể là mục tiêu đầy hứa hẹn trong điều trị các rối loạn chuyển hóa như béo phì và tiểu đường tuýp 2.
Nguồn: vista.gov.vn
