Thư viện Nguồn Tin KH&CN Tài nguyên là trí thức
Bài viết liên quan
Trong lịch sử khoa học kỹ thuật, những phát minh cổ xưa thường trở thành nguồn cảm hứng cho các giải pháp hiện đại. Một ví dụ điển hình là việc các nhà nghiên cứu Trung Quốc lấy cảm hứng từ kỹ thuật chống ăn mòn trên thanh gươm đồng của đội quân đất nung thời Tần Thủy Hoàng để phát triển lớp mạ chrome hai lớp, nhằm tăng tuổi thọ nòng pháo. Kỹ thuật này, tồn tại hơn 2.000 năm, đã chứng minh hiệu quả trong việc bảo vệ kim loại khỏi han gỉ, và nay được nâng cấp để đối phó với thách thức ăn mòn và nứt vi mô trong vũ khí hiện đại. Nghiên cứu không chỉ kết nối quá khứ với hiện tại mà còn góp phần nâng cao hiệu suất vũ khí, đặc biệt trong điều kiện chiến đấu khắc nghiệt.
Kỹ thuật chống ăn mòn cổ đại từ đội quân đất nung
Đội quân đất nung, được chôn cùng Tần Thủy Hoàng vào thế kỷ thứ 3 trước Công nguyên, là một trong những di sản văn hóa lớn nhất của Trung Quốc. Các thanh gươm đồng được khai quật vẫn giữ được độ sắc bén và không bị ăn mòn sau hơn hai thiên niên kỷ. Phân tích vi mô cho thấy bề mặt vũ khí có lớp muối chrome mỏng khoảng 10-15 micromet, được bảo vệ bởi màng oxit bên dưới, ngăn chặn gần như hoàn toàn quá trình oxy hóa. Theo các tài liệu nước ngoài, ban đầu người ta cho rằng đây là hình thức mạ chrome sớm nhất, nhưng nghiên cứu sau này từ National Geographic và ScienceDaily chỉ ra rằng lớp chrome có thể hình thành từ sơn mài hoặc điều kiện bảo tồn tự nhiên trong đất, chứ không phải kỹ thuật mạ cố ý. Dù vậy, lớp phủ này đã truyền cảm hứng cho các nhà khoa học hiện đại, chứng minh khả năng chống ăn mòn vượt trội của công nghệ cổ Trung Quốc.
Trong tài liệu quốc tế, như bài viết trên C&EN (Chemical & Engineering News), các nhà nghiên cứu đã phân tích rằng lớp chrome trên vũ khí đội quân đất nung có thể xuất phát từ quy trình xử lý bề mặt tinh vi, bao gồm việc sử dụng hợp chất chrome tự nhiên để bảo vệ đồng khỏi môi trường ẩm ướt. Điều này khác biệt với quan điểm trước đây cho rằng đây là công nghệ chống gỉ sớm nhất, nhưng đã bị bác bỏ phần nào bởi các nghiên cứu, nhấn mạnh vai trò của sơn trang trí hơn là mạ chống ăn mòn. Tuy nhiên, giá trị thực tiễn của lớp phủ này vẫn là nền tảng cho các ứng dụng đương đại.
Phát triển giải pháp hiện đại: lớp mạ chrome hai lớp
Dựa trên kỹ thuật cổ, nhóm nghiên cứu do Gao Ying dẫn đầu tại Viện Cơ khí và Điện tử Tây Bắc ở Hàm Dương, Tây An, đã cải tiến phương pháp mạ chrome để áp dụng cho nòng pháo. Theo Interesting Engineering và South China Morning Post, họ phát triển lớp phủ chrome kép, giúp tăng gấp đôi tuổi thọ nòng súng dưới nhiệt độ và áp suất cao. Nòng pháo hiện đại phải chịu nhiệt độ vượt 3.000 độ C và áp suất hàng chục nghìn atmosphere mỗi lần bắn, dẫn đến ăn mòn hóa học từ khí đẩy, mài mòn cơ học từ đạn và sốc nhiệt, gây nứt vi mô và giảm độ chính xác.
Phương pháp mạ chrome một lớp truyền thống, dù cải thiện độ bền, vẫn tồn tại nhược điểm như áp lực nội tại cao, độ bám kém và dễ nứt lan tỏa. Để khắc phục, nhóm tạo lớp “chrome mềm” bên trong bằng cách mạ ở nhiệt độ và mật độ dòng điện thấp, tăng độ dẻo dai và giảm lỗ rỗng. Lớp ngoài là “chrome cứng” mạ ở điều kiện cao hơn, chống mài mòn hiệu quả. Tổng độ dày khoảng 40 micromet, với ranh giới hai lớp làm rào cản ngăn vết nứt lan truyền.
Kết quả thí nghiệm, công bố trên Acta Armamentarii tháng 7, cho thấy lớp phủ kép giảm mài mòn 23% ở nhiệt độ phòng và chỉ tăng 33% ở 600 độ C, so với 98% của lớp đơn. Trong thử nghiệm bắn thực tế, nòng pháo kép chịu 400 phát mà không bong tróc, giữ bề mặt mịn và rãnh xoắn ổn định, trong khi lớp đơn bị hỏng nghiêm trọng.
Mặc dù hứa hẹn, kỹ thuật này đối mặt thách thức khi áp dụng cho nòng pháo cỡ nhỏ và trung bình, nơi duy trì độ dày đồng đều trong lỗ hẹp là khó khăn. Tài liệu từ Reddit và Izvestia nhấn mạnh tiềm năng mở rộng, không chỉ cho vũ khí mà còn các lĩnh vực khác như hàng không và công nghiệp hóa chất, nơi chống ăn mòn là yếu tố then chốt.
Việc biến kỹ thuật chống ăn mòn 2.000 năm tuổi thành giải pháp hiện đại cho nòng pháo không chỉ chứng tỏ giá trị bền vững của di sản cổ đại mà còn mở ra hướng nghiên cứu mới trong khoa học vật liệu. Nghiên cứu của Gao Ying và cộng sự góp phần nâng cao an toàn và hiệu quả vũ khí, đồng thời khuyến khích khám phá thêm các bí quyết cổ xưa. Trong tương lai, công nghệ này có thể được tinh chỉnh để áp dụng rộng rãi hơn, mang lại lợi ích cho nhiều ngành công nghiệp.
Nguồn: vista.gov.vn
