Chuyển đổi số trong phòng, chống thiên tai

Tầm quan trọng của chuyển đổi số trong phòng, chống thiên tai

Biến đổi khí hậu khiến các hiện tượng thiên tai như hạn hán, xâm nhập mặn, lũ lụt, ngập úng ngày càng khó dự đoán. Trước đây, việc quản lý và ứng phó thiên tai chủ yếu dựa vào kinh nghiệm và phương pháp thủ công, dẫn đến hạn chế trong việc xử lý thông tin nhanh chóng và chính xác. Chuyển đổi số mang lại giải pháp đột phá, giúp:

Nâng cao năng lực dự báo và cảnh báo sớm: Các hệ thống thông tin số hóa cung cấp dữ liệu thời gian thực về mực nước, lượng mưa, độ mặn, hỗ trợ dự báo chính xác hơn.

Hỗ trợ ra quyết định kịp thời: Dữ liệu số hóa giúp các cơ quan quản lý đưa ra quyết định nhanh chóng, giảm thiểu rủi ro và thiệt hại.

Tối ưu hóa vận hành công trình thủy lợi: Công nghệ số giúp điều tiết nguồn nước hiệu quả, đảm bảo an toàn cho các hồ chứa và hệ thống kênh tưới.

Ví dụ, trong đợt xâm nhập mặn lịch sử tại Đồng bằng sông Cửu Long năm 2019-2020, nhờ ứng dụng công nghệ số, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã đưa ra các quyết định chính xác, giảm diện tích lúa bị thiệt hại từ 405.000 ha (năm 2015-2016) xuống còn 59.000 ha.

Những thành tựu nổi bật của chuyển đổi số

Trong những năm qua, Cục Quản lý và Xây dựng công trình thủy lợi đã đẩy mạnh ứng dụng công nghệ số, mang lại nhiều kết quả tích cực:

Xây dựng hệ thống thông tin chuyên ngành: Hệ thống thông tin hỗ trợ điều hành cấp nước vụ đông xuân khu vực trung du và Đồng bằng Bắc Bộ đã giảm số đợt xả nước từ ba xuống hai, tiết kiệm khoảng 2 tỷ m3 nước từ các hồ thủy điện. Các hệ thống quản lý vận hành, tưới tiêu và cơ sở dữ liệu đập, hồ chứa cũng được triển khai, hỗ trợ hiệu quả trong phòng, chống hạn hán và xâm nhập mặn.

Ứng dụng công nghệ SCADA: Tại Công ty TNHH MTV Khai thác công trình thủy lợi Bắc Hưng Hải, hệ thống SCADA với các thiết bị đo lượng mưa, mực nước, độ mặn tự động và camera giám sát đã giảm sai số, tiết kiệm nhân lực và nâng cao hiệu quả điều hành. Bản đồ số trên nền tảng Google Maps cũng giúp quản lý thông tin công trình một cách chi tiết và thuận tiện.

Cơ sở dữ liệu WebGIS và giám sát thời gian thực: Cục Quản lý đê điều và Phòng, chống thiên tai đã triển khai cơ sở dữ liệu WebGIS về đê điều tại 21 địa phương, tích hợp 80 camera giám sát và phần mềm theo dõi mực nước, hỗ trợ quản lý và ứng phó lũ lụt hiệu quả. Việc sử dụng flycam và nền tảng Zalo để gửi thông tin thiên tai đến người dân cũng là một bước tiến lớn, với hơn 100 triệu tin nhắn được gửi mỗi năm.

Thách thức và định hướng phát triển

Mặc dù đạt được nhiều thành tựu, chuyển đổi số trong phòng, chống thiên tai vẫn đối mặt với một số thách thức:

Dữ liệu phân tán, thiếu đồng bộ: Nhiều công trình thủy lợi chưa được trang bị hệ thống quan trắc tự động, dữ liệu chưa được chuẩn hóa hoặc kết nối thời gian thực.

Hạ tầng công nghệ hạn chế: Mạng lưới quan trắc khí tượng thủy văn và cơ sở hạ tầng công nghệ thông tin chưa đáp ứng yêu cầu, gây khó khăn trong tích hợp và chia sẻ dữ liệu.

Thiếu nguồn lực chuyên môn: Đội ngũ cán bộ ở nhiều địa phương còn hạn chế về năng lực ứng dụng công nghệ số.

Để khắc phục, trong thời gian tới, ngành thủy lợi cần tập trung vào các giải pháp sau:

Hoàn thiện hệ sinh thái số: Chuẩn hóa cơ sở dữ liệu quốc gia về thủy lợi, xây dựng mô hình bản sao số (Digital Twin) cho các công trình lớn và tích hợp trí tuệ nhân tạo (AI) vào dự báo và điều hành.

Ứng dụng công nghệ mới: Sử dụng công nghệ viễn thám, GIS, LiDAR và AI để giám sát, dự báo và lập kế hoạch vận hành tối ưu, giảm rủi ro và lãng phí.

Đào tạo và nâng cao năng lực: Tăng cường tập huấn cho cán bộ về công nghệ số, dữ liệu lớn và mô hình hóa, đồng thời thay đổi tư duy từ điều hành thủ công sang điều hành thông minh.

Chuyển đổi số trong lĩnh vực thủy lợi và phòng, chống thiên tai là bước đi chiến lược để ứng phó với những thách thức của biến đổi khí hậu và thiên tai. Những thành tựu đạt được, như hệ thống SCADA, WebGIS hay việc tiết kiệm nguồn nước, đã chứng minh hiệu quả của công nghệ số trong việc giảm thiểu thiệt hại và nâng cao hiệu quả quản lý. Tuy nhiên, để phát huy tối đa tiềm năng, cần tiếp tục đầu tư vào hạ tầng, chuẩn hóa dữ liệu và đào tạo nguồn nhân lực. Với định hướng đúng đắn và sự quyết tâm, chuyển đổi số sẽ là chìa khóa để bảo vệ an toàn cho người dân và phát triển bền vững trong tương lai.

Cục TT,TK