Kỷ nguyên của các “ông trùm” công nghệ và cuộc chơi quyền lực chính trị

Sự thịnh vượng của các tỷ phú công nghệ và sự liên kết với chính trị

Sự phát triển vượt bậc của ngành công nghệ đã đưa nhiều tỷ phú như Elon Musk, Jeff Bezos, Mark Zuckerberg, Tim Cook và Sam Altman trở thành những nhân vật có ảnh hưởng mạnh mẽ không chỉ trong lĩnh vực kinh doanh mà còn trên chính trường. Trong bối cảnh nền kinh tế toàn cầu ngày càng bị chi phối bởi công nghệ, các tập đoàn lớn và các nhà lãnh đạo doanh nghiệp không ngừng gia tăng mức độ liên kết với giới chính trị nhằm bảo vệ lợi ích của mình.

Một trong những ví dụ điển hình là sự ủng hộ mạnh mẽ từ các tỷ phú công nghệ dành cho ông Donald Trump. Elon Musk, người sáng lập Tesla và SpaceX, được cho là đã chi ít nhất 250 triệu USD để hỗ trợ ông Trump. Không chỉ riêng Musk, các tập đoàn công nghệ như Amazon, Google, Uber, Microsoft và Meta cũng đóng góp mỗi công ty 1 triệu USD cho lễ nhậm chức Tổng thống của ông Donald Trump. Điều này cho thấy mức độ can thiệp ngày càng sâu rộng của các tỷ phú công nghệ vào nền chính trị Mỹ, nơi mà quyền lực kinh tế có thể dễ dàng dịch chuyển thành quyền lực chính trị.

Trong khi đó, khi Joe Biden đắc cử, ông không nhận được mức độ ủng hộ tài chính tương tự từ các ông trùm công nghệ. Điều này đặt ra câu hỏi: liệu sự ủng hộ của giới công nghệ dành cho các chính trị gia có thuần túy mang tính tư tưởng hay còn mang động cơ thực dụng hơn? Rõ ràng, việc các nhà tài phiệt công nghệ “đầu tư” mạnh mẽ vào ông Donald Trump không chỉ đơn thuần là sự ủng hộ về mặt chính trị, mà còn là chiến lược nhằm duy trì các chính sách có lợi cho họ, bao gồm cắt giảm thuế doanh nghiệp, giảm bớt quy định kiểm soát và bảo vệ lợi ích độc quyền.

Hơn thế nữa, sự liên kết giữa các tỷ phú công nghệ và chính phủ không chỉ giới hạn ở những khoản đóng góp tài chính. Họ còn tìm cách tiếp cận quyền lực bằng việc tham gia các sự kiện chính trị quan trọng, ngồi chung với các quan chức cấp cao, thậm chí có văn phòng gần Nhà Trắng như trường hợp của Elon Musk tại Tòa nhà Eisenhower. Điều này đặt ra một câu hỏi lớn: những người này đang mua gì? Có phải họ đang mua quyền lực, chính sách có lợi, hay đơn giản là sự bảo hộ cho đế chế công nghệ của mình?

Dù câu trả lời thế nào, một điều không thể phủ nhận là trong thế kỷ 21, sự thịnh vượng của các tỷ phú công nghệ đã vượt xa khỏi lĩnh vực kinh doanh thuần túy và đang ngày càng tác động mạnh mẽ đến chính trị, khiến ranh giới giữa quyền lực kinh tế và quyền lực chính trị trở nên mờ nhạt hơn bao giờ hết.

Tìm kiếm cơ hội trong một thị trường ngày càng khó khăn

Trong bối cảnh thị trường công nghệ đang bước vào giai đoạn bão hòa và cạnh tranh khốc liệt, các cơ hội thực sự để đổi mới và tạo ra lợi nhuận khổng lồ ngày càng trở nên hiếm hoi. Các nhà điều hành công nghệ và các nhà đầu tư dần tỏ ra bất mãn với những hạn chế về tăng trưởng, sự suy giảm lòng tin của người dùng, và sự giám sát ngày càng chặt chẽ từ các cơ quan quản lý. Sự vắng mặt của những thành tựu công nghệ mang tính đột phá khiến họ khao khát tìm kiếm những “trò chơi mới” nhằm duy trì vị thế và tiếp tục tạo ra lợi nhuận khổng lồ.

Mark Zuckerberg là một ví dụ điển hình. Có vẻ như ông đã chán với Facebook – cỗ máy kiếm tiền chính của mình – và đang cố gắng tìm kiếm một hướng đi mới. Với tham vọng xây dựng Metaverse, Zuckerberg đã rót ít nhất 46 tỷ USD cùng với các khoản chi phí thay đổi thương hiệu, nhưng kết quả lại không như mong đợi. Dự án vấp phải sự thờ ơ của thị trường và không đạt được sự đón nhận rộng rãi từ người dùng. Hiện tại, chiến lược “Big New Thing” tiếp theo của Zuckerberg tập trung vào kính thực tế ảo (AR), một lĩnh vực mà thành công của nó sẽ phụ thuộc lớn vào chính sách AI, thuế quan và cả những quyết định chính trị mà một tổng thống như Donald Trump có thể ảnh hưởng trực tiếp.

Nhưng không chỉ có lĩnh vực công nghệ truyền thống đang tìm kiếm cơ hội. Ngành công nghiệp tiền điện tử có lẽ là lĩnh vực sẵn sàng chi tiền nhiều nhất để thoát khỏi sự giám sát chặt chẽ từ chính phủ. Các nhà đầu tư tiền số đã đổ hàng triệu USD để vận động hành lang nhằm xây dựng một môi trường pháp lý thuận lợi hơn. Họ muốn có một Ủy ban Chứng khoán và Giao dịch Hoa Kỳ (SEC) dễ dãi hơn và một sắc lệnh hành pháp có thể biến tiền điện tử thành một “ưu tiên quốc gia”. Một khi điều này được thực hiện, họ có thể tận dụng cơ hội để đưa các dự án blockchain vào các chương trình chính phủ, bất kể những dự án đó có thực sự hữu ích hay không.

Trong một thị trường ngày càng khó khăn, các tỷ phú công nghệ và nhà đầu tư không đơn thuần chỉ tìm kiếm đổi mới mà còn tìm cách tác động đến chính trị để bảo vệ lợi ích của mình. Khi các thị trường truyền thống không còn mang lại lợi nhuận dễ dàng, họ chuyển hướng sang những “cơ hội” khác – dù là công nghệ thực tế ảo, trí tuệ nhân tạo hay các chính sách điều chỉnh tiền điện tử – với hy vọng rằng quyền lực kinh tế có thể chuyển hóa thành lợi thế chính trị, từ đó mở ra những con đường mới cho sự giàu có của họ.

Tác động của luật pháp và thuế đối với các “ông trùm” công nghệ

Các tỷ phú công nghệ từ lâu đã tìm cách tránh phải đóng thuế, và dưới thời Donald Trump, họ có nhiều cơ hội hơn bao giờ hết để làm điều đó. Trump không chỉ thúc đẩy các chính sách thuế ưu đãi cho giới siêu giàu mà còn bổ nhiệm những nhân vật có lợi ích trùng khớp với họ vào các vị trí quan trọng. Scott Bessent, người được đề cử làm Bộ trưởng Tài chính, đã tuyên bố rằng “vấn đề kinh tế quan trọng nhất hiện nay là đảm bảo các khoản giảm thuế cho người giàu sẽ tiếp tục.” Tuy nhiên, có thông tin cho rằng chính Bessent cũng là một trong những người đã tìm cách trốn thuế, cho thấy một vòng lặp lợi ích đặc quyền mà giới tinh hoa tài chính và công nghệ đang tận dụng triệt để.

Trong những thập kỷ qua, các tỷ phú công nghệ như Jeff Bezos, Mark Zuckerberg và Elon Musk đã xây dựng những đế chế khổng lồ có ảnh hưởng mạnh mẽ đến kinh tế, xã hội và chính trị toàn cầu. Tuy nhiên, quyền lực của họ không chỉ đến từ việc đổi mới công nghệ mà còn từ khả năng vận động hành lang, tác động đến luật pháp và chính sách thuế nhằm bảo vệ lợi ích tài chính của mình.

Một trong những vấn đề gây tranh cãi nhất là cách các công ty công nghệ khổng lồ né thuế trong khi thu về hàng tỷ USD lợi nhuận. Jeff Bezos, người sáng lập Amazon, đã biến công ty của mình thành một cỗ máy kiếm tiền khổng lồ nhưng lại đóng rất ít thuế liên bang. Amazon đã tận dụng các kẽ hở pháp lý để giảm tối đa nghĩa vụ thuế của mình, thậm chí trong một số năm còn nhận được khoản hoàn thuế dù đạt lợi nhuận kỷ lục. Điều này đã làm dấy lên nhiều tranh luận về tính công bằng của hệ thống thuế và vai trò của chính phủ trong việc kiểm soát các tập đoàn quyền lực như Amazon.

Tương tự, Mark Zuckerberg với Meta cũng đã áp dụng nhiều chiến thuật để tránh thuế và hạn chế sự can thiệp của chính phủ vào hoạt động của mình. Meta đã thành lập các công ty con tại các quốc gia có mức thuế thấp để giảm thiểu gánh nặng tài chính, đồng thời chi hàng trăm triệu USD vào vận động hành lang nhằm đảm bảo các quy định pháp lý không ảnh hưởng tiêu cực đến hoạt động kinh doanh của họ. Ngoài ra, Zuckerberg còn bị chỉ trích vì đã lợi dụng các quy định về thuế để tài trợ cho các dự án từ thiện theo cách giúp ông gia tăng quyền lực mà không làm giảm đáng kể khối tài sản cá nhân. Elon Musk, người sở hữu Tesla, SpaceX và xAI, cũng không nằm ngoài xu hướng này. Dưới thời chính quyền Trump, ông đã được hưởng lợi đáng kể từ các chính sách cắt giảm thuế, đặc biệt là các khoản ưu đãi dành cho ngành công nghiệp xe điện và hàng không vũ trụ. Musk đã sử dụng chiến lược tận dụng trợ cấp chính phủ để phát triển Tesla và SpaceX, trong khi bản thân lại lên tiếng phản đối sự can thiệp của nhà nước vào nền kinh tế.

Dưới thời chính quyền Biden, có nhiều nỗ lực nhằm siết chặt quy định thuế đối với các tỷ phú công nghệ, bao gồm kế hoạch đánh thuế tài sản đối với những người giàu nhất nước Mỹ. Tuy nhiên, với quyền lực và khả năng vận động chính trị mạnh mẽ, Bezos, Zuckerberg và Musk vẫn tìm ra cách để né tránh những quy định bất lợi. Điều này đặt ra câu hỏi quan trọng về trách nhiệm của các tập đoàn công nghệ đối với xã hội: Liệu họ chỉ là những nhà đổi mới công nghệ đơn thuần, hay thực chất đang thao túng hệ thống pháp luật để bảo vệ lợi ích cá nhân?

Trong bối cảnh công nghệ ngày càng gắn chặt với chính trị và kinh tế, luật pháp và thuế không chỉ là vấn đề tài chính mà còn ảnh hưởng đến sự phân phối quyền lực trong xã hội. Nếu chính phủ không thể kiểm soát được các tập đoàn công nghệ, thì sự giàu có và quyền lực sẽ tiếp tục tập trung vào tay một số ít người, làm gia tăng bất bình đẳng và làm suy yếu nền dân chủ.

Dẫu vậy, những khoản miễn thuế và ưu đãi này chỉ là “bữa ăn nhẹ”. Số tiền thực sự khổng lồ nằm ở ngành quốc phòng – lĩnh vực đang trở thành điểm đến hấp dẫn cho các tỷ phú công nghệ và nhà đầu tư mạo hiểm. Các nhân vật có ảnh hưởng trong giới công nghệ, chẳng hạn như Marc Andreessen – người đồng sáng lập một trong những công ty đầu tư mạo hiểm nổi tiếng nhất tại Thung lũng Silicon, đã bắt đầu tuyển dụng các cựu quan chức từ chính quyền Trump, đồng thời gây ảnh hưởng đến việc bổ nhiệm nhân sự trong Bộ Quốc phòng và các cơ quan tình báo. Đây không chỉ đơn thuần là một chiến lược vận động hành lang, mà còn là một kế hoạch dài hạn nhằm chuyển hướng các hợp đồng quân sự béo bở từ các nhà thầu truyền thống như Lockheed Martin sang các công ty công nghệ hiện đại.

Một thế giới công nghệ đang ngày càng phụ thuộc vào quân đội

Thung lũng Silicon hiện đang đầu tư mạnh mẽ vào các công ty công nghệ quốc phòng như Anduril và Palantir – những công ty sử dụng AI, phân tích dữ liệu và tự động hóa để cung cấp giải pháp quân sự tối tân. Mục tiêu của họ không chỉ là kiếm lợi nhuận từ ngân sách quốc phòng khổng lồ mà còn định hình lại cách chính phủ Mỹ chi tiêu cho an ninh quốc gia. Việc công nghệ dần thay thế vũ khí truyền thống trong chiến lược quốc phòng có thể giúp các tỷ phú công nghệ kiểm soát một phần đáng kể trong chi tiêu quân sự, đồng thời bảo vệ các lợi ích kinh doanh của họ trong dài hạn.

Những động thái này không chỉ là vấn đề tài chính mà còn mang tính chiến lược. Việc các công ty công nghệ dần kiểm soát ngành quốc phòng không chỉ giúp họ thu được những hợp đồng trị giá hàng tỷ USD mà còn mang lại quyền lực chính trị chưa từng có. Khi các quyết định an ninh quốc gia ngày càng dựa vào công nghệ, những tỷ phú đứng sau các công ty này sẽ có ảnh hưởng lớn hơn đối với các chính sách quốc phòng của Mỹ, đồng thời bảo đảm rằng các chính sách thuế và luật pháp tiếp tục có lợi cho họ.

Sự hội tụ giữa công nghệ và quân đội ngày càng trở nên rõ rệt khi các tỷ phú công nghệ không chỉ cung cấp giải pháp cho thị trường tiêu dùng mà còn nhắm đến những hợp đồng béo bở với chính phủ, đặc biệt là trong lĩnh vực quốc phòng. Một trong những nhân vật đi đầu trong xu hướng này chính là Elon Musk, người đã biến SpaceX thành một trong những nhà thầu quân sự quan trọng của Mỹ. Công ty này đã ký hàng loạt hợp đồng với Lầu Năm Góc, trong đó có dự án Starshield – một phiên bản quân sự hóa của hệ thống vệ tinh Starlink. Điều này không chỉ giúp Musk mở rộng ảnh hưởng của mình mà còn cho phép ông tham gia trực tiếp vào các quyết định địa chính trị toàn cầu.

Vai trò của Musk trong cuộc chiến giữa Nga và Ukraine là một ví dụ điển hình về cách công nghệ có thể tác động đến chính trị và quân sự. Việc Starlink cung cấp kết nối Internet cho Ukraine đã trở thành một yếu tố quan trọng trong cuộc chiến, nhưng đồng thời cũng đặt Musk vào một vị trí nhạy cảm khi có tin đồn rằng ông đã nhận các cuộc điện thoại trực tiếp từ Tổng thống Nga Vladimir Putin. Sự kiểm soát của Musk đối với các công nghệ then chốt khiến ông có thể tác động đến các xung đột toàn cầu theo những cách mà trước đây chỉ các chính phủ mới có thể làm được.

Nhưng Musk không phải là người duy nhất nhìn thấy tiềm năng của ngành công nghiệp quốc phòng. Các công ty công nghệ lớn đang tích cực cạnh tranh để giành lấy các hợp đồng trong lĩnh vực trí tuệ nhân tạo và điện toán đám mây – hai lĩnh vực cốt lõi mà quân đội Mỹ đang tìm cách khai thác. Musk, thông qua công ty xAI của mình, đang tìm cách chen chân vào thị trường AI quân sự. Cùng lúc đó, các tập đoàn như Google, Microsoft và Amazon cũng đang chạy đua để giành được các hợp đồng điện toán đám mây chiến lược cho Bộ Quốc phòng Mỹ, mở ra một cuộc cạnh tranh khốc liệt trong việc cung cấp công nghệ cho quân đội.

Marc Andreessen, một trong những nhà đầu tư quyền lực nhất ở Silicon Valley, cũng cho thấy tham vọng của mình trong lĩnh vực này. Ông đã mạnh mẽ phản đối các sắc lệnh hành pháp của Joe Biden về AI, cho rằng những quy định này có thể cản trở sự phát triển của các công ty công nghệ và làm giảm khả năng cạnh tranh của Mỹ trên trường quốc tế. Theo Andreessen, sự can thiệp của chính phủ vào công nghệ AI không chỉ là một vấn đề chính sách mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến lợi ích của Silicon Valley, nơi đang tìm cách thống trị ngành AI không chỉ trong thương mại mà cả trong lĩnh vực quân sự.

Nhìn chung, sự phụ thuộc ngày càng lớn của công nghệ vào quân đội không chỉ mang lại lợi nhuận khổng lồ cho các công ty mà còn làm thay đổi bản chất của cả hai ngành. Khi các tập đoàn công nghệ và quân đội ngày càng xích lại gần nhau, ranh giới giữa lợi ích thương mại và lợi ích quốc gia trở nên mờ nhạt hơn bao giờ hết. Trong một thế giới mà quyền lực không chỉ nằm ở chính phủ mà còn trong tay các tỷ phú công nghệ, câu hỏi đặt ra không còn là liệu công nghệ có bị quân sự hóa hay không, mà là ai sẽ thực sự kiểm soát tương lai của chiến tranh và an ninh toàn cầu.

Mối quan hệ phức tạp giữa các ông trùm công nghệ

Mặc dù các tỷ phú công nghệ đều có chung mục tiêu là bảo vệ quyền lợi và mở rộng ảnh hưởng của mình, nhưng mối quan hệ giữa họ không phải lúc nào cũng đồng thuận. Trái lại, thế giới công nghệ đang chứng kiến một cuộc chiến quyền lực ngầm giữa những ông trùm lớn nhất, khi mỗi người đều tìm cách thao túng luật pháp, chính trị và cả các đối thủ trong ngành để củng cố vị thế cá nhân.

Mark Zuckerberg là một trong những người hưởng lợi lớn nhất từ việc cấm TikTok. Khi chính quyền Trump có kế hoạch trừng phạt ứng dụng video ngắn này của Trung Quốc, Facebook (Meta) là công ty thu được nhiều lợi ích nhất, bởi TikTok đã trở thành một mối đe dọa nghiêm trọng đối với sự thống trị của Facebook trên thị trường mạng xã hội. Để bảo vệ lợi ích của mình, Zuckerberg không chỉ vận động để TikTok bị hạn chế mà còn tìm cách tận dụng mối quan hệ với Trump để gây sức ép lên Apple. Ông yêu cầu chính quyền trừng phạt Apple vì đã đưa ra các chính sách quyền riêng tư có thể ảnh hưởng tiêu cực đến doanh thu quảng cáo của Meta.

Tuy nhiên, cuộc chiến quyền lực này không chỉ giới hạn giữa Zuckerberg và các đối thủ bên ngoài mà còn diễn ra giữa các ông trùm công nghệ khác như Elon Musk, Jeff Bezos và Tim Cook. Musk, mặc dù là người ủng hộ tự do ngôn luận trên X (trước đây là Twitter), lại có mâu thuẫn với Zuckerberg về trí tuệ nhân tạo và không gian vũ trụ. Cả hai đều đang đầu tư mạnh mẽ vào AI thông qua xAI và Meta AI, và mỗi người đều cố gắng tìm cách thao túng các quy định pháp lý để hạn chế sự phát triển của đối thủ. Musk cũng từng công khai chỉ trích Zuckerberg về cách điều hành Meta và cho rằng Facebook đã làm hại nền dân chủ bằng các thuật toán thao túng người dùng.

Trong khi đó, Jeff Bezos và Elon Musk cũng có mâu thuẫn lớn, đặc biệt trong lĩnh vực hàng không vũ trụ. Cả Blue Origin của Bezos và SpaceX của Musk đều cạnh tranh để giành hợp đồng với NASA và Bộ Quốc phòng Mỹ. Bezos đã nhiều lần kiện chính phủ vì cho rằng NASA ưu ái SpaceX trong các hợp đồng béo bở, trong khi Musk không ngừng chế giễu đối thủ của mình trên mạng xã hội. Những tranh chấp này không chỉ là vấn đề kinh doanh mà còn là cuộc đua giành ảnh hưởng với chính phủ để nhận được các ưu đãi và hợp đồng độc quyền.

Dù có sự cạnh tranh gay gắt, điểm chung giữa các tỷ phú công nghệ này là họ đều cố gắng duy trì sự ưu ái của chính phủ, đặc biệt là dưới thời Trump, để bảo vệ lợi ích của mình. Các tập đoàn công nghệ không chỉ đầu tư vào sản phẩm và dịch vụ mà còn chi hàng trăm triệu USD cho vận động hành lang nhằm tác động đến các chính sách có lợi cho họ. Điều này đã tạo ra một môi trường nơi các quy định pháp lý có thể bị thao túng, các đối thủ có thể bị triệt hạ, và các công ty có thể bảo vệ mình khỏi sự giám sát của chính phủ.

Hệ quả là, thế giới công nghệ hiện nay không chỉ bị chi phối bởi đổi mới sáng tạo mà còn bởi những trò chơi chính trị phức tạp. Khi các tỷ phú công nghệ ngày càng tập trung quyền lực vào tay mình, sự cạnh tranh không còn mang tính công bằng mà trở thành một cuộc chiến giữa những kẻ khổng lồ, nơi mà người thắng cuộc sẽ quyết định cách thế giới công nghệ vận hành. Trong bối cảnh này, công chúng và người tiêu dùng chỉ có thể đứng ngoài cuộc, trở thành những người chịu ảnh hưởng từ các quyết định mà họ không thể kiểm soát.

Điều đáng lo ngại hơn là khi sự tham nhũng công khai trở thành điều kiện thuận lợi cho các tỷ phú công nghệ duy trì quyền lực, thì các chính sách công có thể bị bóp méo để phục vụ lợi ích cá nhân. Điều này không chỉ gây ra những hệ quả khôn lường đối với ngành công nghệ mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến nền dân chủ, khi một số ít người có thể chi phối cả thị trường lẫn chính trị. Với xu hướng này, tương lai của ngành công nghệ sẽ không chỉ được quyết định bởi sự sáng tạo mà còn bởi sự đấu đá quyền lực giữa các ông trùm công nghệ.

Tóm lại, khi công nghệ tiếp tục đóng vai trò trung tâm trong đời sống hiện đại, quan hệ giữa các tỷ phú công nghệ và giới chính trị ngày càng trở nên phức tạp. Việc các tập đoàn công nghệ chi hàng trăm triệu USD vào chính trị không chỉ đơn thuần là để duy trì sức mạnh thị trường mà còn nhằm thao túng các quy định pháp lý, giành lấy các hợp đồng béo bở và củng cố quyền lực cá nhân. Điều này tạo ra một môi trường nơi cạnh tranh không còn dựa trên đổi mới sáng tạo mà bị chi phối bởi những cuộc chiến quyền lực giữa các ông trùm công nghệ. Khi sự kiểm soát ngày càng tập trung vào một số ít cá nhân, nguy cơ bất bình đẳng và thao túng chính trị ngày càng gia tăng, đặt ra thách thức lớn đối với nền dân chủ và thị trường tự do. Trong tương lai, việc kiểm soát và cân bằng quyền lực giữa các tập đoàn công nghệ và chính phủ sẽ trở thành một vấn đề quan trọng, quyết định sự phát triển bền vững của nền kinh tế và xã hội toàn cầu.

Theo: vista.gov.vn