Vừng là một trong những cây trồng quan trọng trong nông nghiệp Việt Nam, đặc biệt là ở khu vực phía Nam, nơi có tiềm năng lớn về đất đai và khí hậu thuận lợi. Tuy nhiên, năng suất hiện tại vẫn chưa đạt được mức tối ưu vì tiềm năng, và đặc biệt là trong bối cảnh biến đổi khí hậu. Mới đây, Viện Khoa học Kỹ thuật Nông nghiệp Duyên hải Nam Trung Bộ (Quy Nhơn, Bình Định) đã nghiên cứu và lựa chọn tạo ra hai tương tự vừng mới với năng suất cao, khả năng chịu hạn tốt và thích hợp cho các vùng trồng ở khu vực phía Nam, giúp nâng cao hiệu quả sản xuất và đóng góp vào việc phát triển bền vững ngành nông nghiệp.
Diện tích trồng vừng của Việt Nam hiện nay đạt khoảng 56 ngàn ha, tập trung chủ yếu ở các vùng như Bắc Trung Bộ, Duyên hải Nam Trung Bộ, Tây Nguyên và Đồng bằng sông Cửu Long. Tuy nhiên, năng suất bình quân chỉ đạt 0,84 tấn/ha, chưa tương xứng với tiềm năng của cây vừng cũng như lợi thế về đất đai và khí hậu ở các vùng trồng. Hơn nữa, trong bối cảnh biến đổi khí hậu, khi tình trạng khô hạn ngày càng tăng, cây vừng với khả năng chịu hạn tốt và thời gian sinh trưởng ngắn, có thể là giải pháp hiệu quả cho sản xuất nông nghiệp tại các khu vực này.
Tuy nhiên, hiện nay, công tác nghiên cứu và phát triển giống vừng tại Việt Nam nhưng hạn chế, nhất là ở khu vực phía Nam. Vì vậy, việc tạo ra giống vừng năng suất cao, chịu hạn chế và phù hợp với điều kiện khí hậu của khu vực là một yêu cầu cấp thiết.
Đã giải quyết vấn đề trên, Viện Khoa học Kỹ thuật Nông nghiệp Duyên hải Nam Trung Bộ đã thực hiện đề tài nghiên cứu “ Chọn tạo tương tự vừng năng suất cao cho các tỉnh phía Nam ”. Mục tiêu của nghiên cứu là phát triển các giống vừng mới có khả năng hạn chế tốt, năng suất cao và phù hợp với điều kiện hoạt động của khu vực phía Nam.
Để thực hiện nghiên cứu này, nhóm tác giả đã tiến hành thu thập các loại tương tự có thời gian sinh trưởng ngắn, năng suất cao, chức năng dầu cao, và khả năng chống bệnh tốt. Tương tự như vậy, điều này được chọn lọc và tạo ra phương pháp lọc phù hợp, đảm bảo các đặc tính truyền tải mong muốn được giữ vững chắc qua các hệ thống.
Sau quá trình nghiên cứu và lai tạo, nhóm tác giả đã thành công trong công việc chọn tạo hai giống vừng mới, đó là giống vừng BĐ.01 và giống vừng HLVĐ78, với các đặc tính vượt trội so với giống vừng truyền thống.
Giống vừng BĐ.01 : Được tạo ra từ tổ hợp lai giữa giống CUMS-17 (nhập từ Ấn Độ) và vừng vàng Bình Định. Giống này có thời gian sinh trưởng từ 83 đến 93 ngày, hạt màu vàng, hàm lượng dầu đạt 54,79%. Đặc biệt, giống BĐ.01 không bị phân tách, chống ngã tốt và có năng suất cao. Khi trồng trên đất phù sa chủ động nước mô ở vùng Duyên hải Nam Trung Bộ, năng suất đạt từ 1,47 đến 1,72 tấn/ha, cao hơn từ 30,6% đến 34,8% so với các loài tương tự chứng thực Khi trồng trên đất xám bạc màu không có nước cốt ở Tây Nguyên, năng suất đạt từ 0,88 đến 1,20 tấn/ha, tăng từ 35,9% đến 44,5% so với các đối chứng tương tự.
Giống vừng HLVĐ78 : Được tạo ra từ tổ hợp lai giữa tương tự VĐCĐ (giống địa phương ở Bà Rịa – Vũng Tàu) và giống ĐH1 (phục tráng từ giống vừng địa phương Long An). Giống này có thời gian sinh trưởng từ 78 đến 80 ngày, hạt màu đen, hàm lượng dầu đạt từ 53,3% đến 53,6%. Kết quả khảo nghiệm cho thấy giống HLVĐ78 có năng suất cao khi trồng trên đất xám Bình Thuận với 15,43 tạ/ha, cao hơn 1,7% so với cùng đối chứng. Trồng trên đất sau lúa tại vùng Đồng bằng sông Cửu Long, giống này cho năng suất từ 15,17 đến 15,24 tạ/ha, cao hơn so với đối chứng từ 21,8% đến 28,6%.
Cùng vừng BĐ.01 và HLVĐ78 đã được Viện Khoa học Kỹ thuật Nông nghiệp Duyên hải Nam Trung Bộ công nhận và công bố lưu hành tại các tỉnh phía Nam. Ngoài ra, nhóm nghiên cứu cũng đã hoàn thiện quy trình kỹ thuật canh tác cho những loại tương tự này, đảm bảo có thể áp dụng vào thực tế sản xuất nông nghiệp tại các vùng trồng vừng.
Việc phát triển và đưa vào sản xuất các loại cây tương tự như thế này sẽ không chỉ giúp tăng cường năng suất ở khu vực phía Nam mà còn giúp cải thiện khả năng hạn chế của cây trồng, thích ứng tốt hơn với biến đổi khí hậu, đồng thời gian nâng cao hiệu quả kinh tế cho nông dân.
Việc lựa chọn tạo ra tương tự năng suất cao chịu hạn tốt cho khu vực phía Nam là một bước tiến quan trọng trong việc nâng cao năng suất và giá trị cây trồng này ở Việt Nam. Các cùng vừng BĐ.01 và HLVĐ78 không chỉ đáp ứng nhu cầu về năng suất mà vẫn có khả năng chịu hạn chế, phù hợp với điều kiện giải quyết dứt điểm ở nhiều vùng. Với ứng dụng tương tự như thế này, ngành nông nghiệp Việt Nam có thể mở rộng diện tích trồng vừng, góp phần vào sự phát triển bền vững của nông thôn và tăng thu nhập cho nông dân.
Theo: vista.gov.vn