Thư viện Nguồn Tin KH&CN Tài nguyên là trí thức
Bài viết liên quan
Một số nhà khoa học và nông dân thử nghiệm xử lý đất tại một số vùng trồng sầu riêng trọng điểm như Cai Lậy (Tiền Giang), Đăk Song, Gia Nghĩa, Đắk R’lấp (Đắk Nông).
“Zero Cadimi”, làm được không?
Cadimi vốn là kim loại nặng rất hiếm gặp trong nông sản trước đây. Tuy nhiên, việc mở rộng diện tích trồng sầu riêng ồ ạt nhằm đón cơ hội xuất khẩu, đi kèm với lạm dụng phân bón, đặc biệt là phân DAP và phân lân đã vô tình đưa Cadimi quay trở lại đất.
Tiến sĩ Nguyễn Đăng Nghĩa, chuyên gia nông nghiệp cảnh báo: “Khi thiếu hụt các nguyên tố trung và vi lượng, cây sầu riêng sẽ hút các chất có sẵn trong đất một cách thụ động, trong đó có Cadimi. Nếu tích tụ lâu ngày, chất này có thể xâm nhập vào trái và vượt ngưỡng cho phép”.
Nhóm của Tiến sĩ Nguyễn Đăng Nghĩa giúp nông dân xử lý vườn đất tại một số vùng trồng sầu riêng trọng điểm trên vùng Tây Nguyên. Ảnh: Minh Sáng.
Hiện nay, nhóm của Tiến sĩ Nguyễn Đăng Nghĩa đang tiến hành thử nghiệm xử lý đất tại một số vùng trồng sầu riêng trọng điểm như Cai Lậy (Tiền Giang), Đăk Song, Gia Nghĩa (Đắk Nông). Phương pháp đang được nhóm ứng dụng gồm: Sử dụng các chất hấp phụ Cadimi, kiểm soát quy trình canh tác và liều lượng phân bón.
Kết quả thử nghiệm sẽ là cơ sở để đánh giá khả năng cải tạo đất, hướng tới đạt chuẩn an toàn, đặc biệt là tiêu chuẩn kỹ thuật của thị trường Trung Quốc, nơi tiêu thụ lớn nhất của sầu riêng Việt Nam hiện nay.
Tại Đắk R’lấp (tỉnh Đắk Nông), Câu lạc bộ (CLB) Sầu riêng Thiên Phú – Nhân Cơ đang tập trung triển khai mô hình cải tạo đất bài bản và hiệu quả nhất hiện nay. Từ khi có quy định kiểm tra Cadimi trong sầu riêng, theo hướng dẫn của Hiệp hội Rau quả Việt Nam, các thành viên CLB đã lấy mẫu đất đi phân tích và tiến hành các bước cải tạo đất.
Bên cạnh đó, CLB cũng được tiếp cận các kỹ thuật chăm sóc sầu riêng tiên tiến, đặc biệt chú trọng vào sản xuất sạch, trong đó khâu phân bón và thuốc bảo vệ thực vật là trọng tâm. Ông Nguyễn Thái Bình, Chủ nhiệm CLB chia sẻ: “Ban đầu chúng tôi lấy mẫu đất gửi đi xét nghiệm làm cơ sở đối chứng, sau đó tiến hành xử lý đất bằng chế phẩm sinh học. Khoảng 10 ngày sau, tiếp tục lấy mẫu đất lần hai để xét nghiệm so sánh. Kết quả rất tích cực, lượng Cadimi đã giảm đáng kể, nhiều nơi gần như bằng không”.
Theo ông Bình, CLB Sầu riêng Thiên Phú hiện có 40 thành viên, canh tác hơn 400 ha sầu riêng, chủ yếu là giống Dona và Ri6. Trong giai đoạn đầu, CLB chọn hai vườn thí điểm gồm hộ ông Nguyễn Chương (4,5 ha) và ông Đào Văn Đức (3 ha) tại thôn 8, xã Nhân Cơ để cải tạo đất và đều cho kết quả khả quan.
Sau đó, phương pháp triển khai từ hai mô hình này nhanh chóng được nhân rộng và đến nay, toàn bộ diện tích sầu riêng của CLB đã được xử lý triệt để, đạt mức “Zero Cadimi” và được cấp giấy chứng nhận.
Nhiều diện tích sầu riêng của CLB Sầu riêng Thiên Phú – Nhân Cơ đã được xử lý đất triệt để, đạt mức “Zero Cadimi” và được cấp giấy chứng nhận. Ảnh: Minh Sáng.
Từ nền tảng này, CLB chuyển sang quy trình canh tác sinh học, sử dụng phân bón NPK đúng liều lượng, chủ động kiểm soát nguồn đầu vào để giảm tối đa nguy cơ đưa Cadimi trở lại đất. Mô hình của CLB Thiên Phú hiện đang được nhiều địa phương trong và ngoài tỉnh tham khảo, kỳ vọng sẽ trở thành điểm sáng trong chiến lược khôi phục niềm tin cho ngành sầu riêng xuất khẩu của Việt Nam.
Cần một giải pháp tổng thể
Để không ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng trái sầu riêng, theo Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật (Bộ Nông nghiệp và Môi trường), ngành chuyên môn đã chủ động triển khai các đợt khảo sát, đánh giá thực địa, đồng thời phối hợp với địa phương xây dựng bộ giải pháp can thiệp đồng bộ, cả ngắn hạn lẫn dài hạn.
Theo các chuyên gia, trước mắt ưu tiên hàng đầu là tập trung cải tạo đất để giảm khả năng hấp thu Cadimi của cây trồng. Các biện pháp cụ thể bao gồm: Nâng pH đất bằng vôi hoặc các chất cải tạo phù hợp. Sử dụng chất kết tủa hoặc hấp phụ kim loại nặng. Trồng luân canh các loại cây có khả năng hút Cadimi như một giải pháp sinh học tạm thời.
Ngành chức năng cũng khuyến nghị nông dân chuyển đổi tạm sang trồng cây ngắn ngày có sinh khối lớn để phục hồi đất, hạn chế canh tác chính thức sầu riêng trong giai đoạn nhạy cảm.
Về lâu dài, giải pháp cốt lõi là thay đổi tập quán canh tác, đặc biệt trong việc sử dụng phân bón chưa hợp lý. Cơ quan chuyên môn sẽ tăng cường công tác tập huấn kỹ thuật, giúp nông dân lựa chọn đúng loại phân bón, bón đúng liều lượng, hạn chế tối đa tích tụ kim loại nặng trong đất.
Tiến sĩ Nguyễn Đăng Nghĩa (đeo kính) hướng dẫn nông dân lấy mẫu phân tích. Ảnh: Minh Sáng.
Với góc nhìn doanh nghiệp, ông Nguyễn Phong Phú, Giám đốc Kỹ thuật Tập đoàn Vina T&T cho biết: “Từ đầu tháng 5 đến nay, mỗi tuần chúng tôi chỉ xuất được 1-2 container, do nguồn cung đạt chuẩn rất hạn chế. Dù đã kiểm soát từ vườn đến cơ sở đóng gói, nhưng số hộ liên kết được vẫn còn quá ít để đảm bảo chuỗi ổn định”.
Theo ông Phú, xử lý đất nhiễm Cadimi không thể làm trong ngày một ngày hai, mà cần kết hợp cả sinh học, hóa học và kỹ thuật canh tác hiện đại. Quan trọng hơn, phải ngăn chặn từ đầu nguồn, cụ thể là phân bón và hóa chất đầu vụ; đồng thời tái tạo hệ sinh thái đất lành mạnh. Canh tác hữu cơ giờ đây không còn là lựa chọn, mà là giải pháp bắt buộc.
Nếu không sớm kiểm soát tận gốc các nguy cơ như Cadimi, ngành sầu riêng Việt Nam không chỉ đánh mất lợi thế xuất khẩu, mà còn đánh mất cả niềm tin của thị trường. Ảnh: Minh Sáng.
Để giải quyết tận gốc vấn đề, doanh nghiệp kiến nghị Nhà nước cần sớm siết chặt khâu quản lý phân bón và hóa chất từ đầu vụ; đồng thời đẩy mạnh cải tạo đất, giám sát chất lượng vùng trồng và thiết lập các vùng nguyên liệu chuẩn hóa theo hướng sản xuất sạch và phát triển bền vững.
Muốn sản xuất bền vững, nhà vườn phải bắt đầu từ việc ngăn chặn và không sử dụng phân bón lậu, phân loại đất theo mức độ ô nhiễm và cải tạo bắt buộc đối với những vùng đã nhiễm kim loại nặng. Việc chỉ kiểm mẫu cuối vụ là chưa đủ nếu đầu vào không được siết chặt.
Nguồn: Nongnghiepmoitruong.vn
